จำนวนจริง ม.4 เป็นหัวข้อที่น้อง ๆ จะได้เรียนกันมาบ้างแล้วในเนื้อหาคณิตศาสตร์ ม.ต้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่องจำนวนนับ, จำนวนเต็ม, จำนวนตรรกยะ, จำนวนอตรรกยะ, การแก้สมการพหุนามต่าง ๆ, เรื่องค่าสัมบูรณ์ นั่นเองครับ
ซึ่งเนื้อหาของระดับชั้น ม.ปลาย จะละเอียดขึ้นและลึกลงไปมากกว่าจำนวนจริง ม.ต้น โดยจะสอนให้น้อง ๆ รู้จักจำนวนชนิดต่าง ๆ รวมทั้งการแก้สมการและอสมการหลากหลายรูปแบบ จึงจัดว่าเป็นพื้นฐานที่สำคัญสำหรับการเรียนต่อในบทอื่น ๆ ของคณิตศาสตร์ ม.ปลาย เช่น ความสัมพันธ์และฟังก์ชัน, ฟังก์ชันเอกซ์โพเนนเชียลและลอการิทึม, ฟังก์ชันตรีโกณมิติ เป็นต้น
ถ้าอยากรู้ว่าในบทระบบจำนวนจริงจะได้เรียนเกี่ยวกับอะไร มีหัวข้อไหนน่าสนใจบ้าง และแนวข้อสอบมีความยาก – ง่ายประมาณไหน ก็ตามมาดู สรุปเนื้อหาจำนวนจริง ม.4 ที่ “พี่เอ๋ – อ.วิเศษ กี่สุขพันธ์” นำมาฝากกันเลยครับ
โครงสร้างของระบบจำนวนจริง
หัวข้อแรกของบทจำนวนจริง ม.4 ที่น้อง ๆ จะได้เรียนกัน ก็คือ โครงสร้างของระบบจำนวนจริง ตามแผนผังแสดงความสัมพันธ์ของจำนวนชนิดต่าง ๆ ด้านล่างนี้ครับ

สมบัติของระบบจำนวนจริง
หัวข้อต่อมาน้อง ๆ จะได้เรียนรู้เกี่ยวกับ สมบัติของจำนวนจริง โดยสมบัติสำคัญที่ควรจำให้ได้มีดังนี้
สมบัติปิด
- สมบัติปิดการบวก
ถ้าแล้ว
- สมบัติปิดการคูณ
ถ้าแล้ว
สมบัติการสลับที่
- สมบัติการสลับที่การบวก
- สมบัติการสลับที่การคูณ
สมบัติการเปลี่ยนกลุ่ม
- สมบัติการเปลี่ยนกลุ่มการบวก
- สมบัติการเปลี่ยนกลุ่มการคูณ
สมบัติการมีเอกลักษณ์
- สมบัติการมีเอกลักษณ์การบวก
เป็นเอกลักษณ์การบวก
- สมบัติการมีเอกลักษณ์การคูณ
เป็นเอกลักษณ์การคูณ
สมบัติการมีอินเวอร์ส
- สมบัติการมีอินเวอร์สการบวก
เป็นอินเวอร์สบวกของ
- สมบัติการมีอินเวอร์สการคูณ
เป็นอินเวอร์สคูณของ
เมื่อ
สมบัติการแจกแจง
- สมบัติการแจกแจงการบวกและการคูณ
สมบัติปิด
เมื่อนำสมาชิกใด ๆ ในเซตมากระทำกันแล้ว ผลลัพธ์ที่ได้ยังคงเป็นสมาชิกในเซตนั้นเสมอ ถือว่ามีสมบัติปิด เช่น
เซตของจำนวนจริงมีสมบัติปิดการบวก และสมบัติปิดการคูณ
เพราะจำนวนจริง 2 จำนวนใด ๆ มาบวกหรือคูณกัน ผลลัพธ์ที่ได้เป็นจำนวนจริงเสมอ
แต่เซตของจำนวนอตรรกยะไม่มีสมบัติปิดการบวก และไม่มีสมบัติปิดการคูณ
เพราะมีจำนวนอตรรกยะบางคู่ที่บวก , คูณกันแล้วผลลัพธ์ไม่ใช่จำนวนอตรรกยะ เช่น
โดย 0 ไม่เป็นจำนวนอตรรกยะ
โดย 2 ไม่เป็นจำนวนอตรรกยะ
เอกลักษณ์ “e * a = a = a * e”
เอกลักษณ์ คือ จำนวนที่ไปกระทำกับจำนวนใด ๆ ก็ตามในเซต แล้วได้ผลลัพธ์เท่ากับ เดิม
เมื่อ
แสดงว่า เอกลักษณ์การบวกของจำนวนจริงใด ๆ คือ 0
เมื่อ
แสดงว่า เอกลักษณ์การคูณของจำนวนจริงใด ๆ คือ 1
อินเวอร์ส “เมื่ออินเวอร์สสำหรับ * ของ a คือ x แล้ว x * a = e = a * x”
อินเวอร์สของ กระทำกับ
จะได้ผลลัพธ์เป็นเอกลักษณ์ เช่น
จะพบว่า เป็นอินเวอร์สการบวกของ
จะพบว่า เป็นอินเวอร์สการบวกของ
เซตใดจะมีสมบัติอินเวอร์ส เซตนั้นต้องมีเอกลักษณ์ และสมาชิกทุกตัวในเซตต้องหาอินเวอร์สได้ อีกทั้งอินเวอร์สที่หาได้ต้องอยู่ในเซตเดิมเสมอ
ทฤษฎีบทเศษเหลือ
“ ตัวหารเป็นพหุนามดีกรี 1 และเศษเป็นตัวเลขเสมอ ”
หารพหุนาม ด้วย
เศษตอบ

การหารพหุนามแบบขั้นตอนวิธีการหาร
“ นิยมใช้เมื่อเจอโจทย์ที่ตัวหารเป็นพหุนามดีกรีมากกว่า 1 ”

เศษ จะมีดีกรีน้อยกว่า ตัวหาร
เสมอ
การหารสังเคราะห์
“ ตัวหารต้องเป็นพหุนามดีกรี 1 ที่มี ส.ป.ส หน้า เป็น 1 ”

Note ถ้าใช้หารสังเคราะห์ในกรณี ส.ป.ส หน้า ของตัวหาร ไม่ใช่ 1 เศษตอบได้เลย แต่ผลหารให้นำไปหารด้วย ส.ป.ส. หน้า
ของตัวหารก่อน แล้วค่อยตอบ

สมการกำลัง 2
รูปแบบ โดย
วิธีที่ 1
ถ้า แยกเป็น 2 วงเล็บได้ ก็ให้แยกเป็นสองวงเล็บ
เช่น จงแก้สมการ
,
วิธีที่ 2
ใช้สูตร โดย
ซึ่ง 1) จะมี 2 คำตอบที่เป็นจำนวนจริงที่แตกต่างกัน เมื่อ
2) จะมี 1 คำตอบ (มองว่ารากซ้ำกัน 2 ตัว) ที่เป็นจำนวนจริง เมื่อ
3) จะมี 2 คำตอบแต่ไม่ใช่จำนวนจริง เมื่อ
ทฤษฎีบทตัวประกอบ
พหุนาม จะมี
เป็นตัวประกอบ ก็ต่อเมื่อ
การแยกตัวประกอบ
ให้ เมื่อ
แบบที่ 1 : สัมประสิทธิ์ของพจน์ที่มีกำลังสูงสุดเป็น 1
1. หาตัวประกอบของ ทั้งหมด (ทั้งจำนวนบวกและลบ)
2. ถ้า เป็นตัวประกอบของ
ซึ่งทำให้
จะได้
เป็นตัวประกอบของ
3. เข้าสู่กระบวนการหารสังเคราะห์

แบบที่ 2 : สัมประสิทธิ์ของพจน์ที่มีกำลังสูงสุดไม่เป็น 1
1. หาตัวประกอบของ แล้วให้เป็น
หาตัวประกอบของ แล้วให้เป็น
2. ถ้า เป็นเศษส่วนอย่างต่ำ ซึ่งทำให้
จะได้
เป็นตัวประกอบของ
3. เข้าสู่กระบวนการหารสังเคราะห์

ผลบวกและผลคูณของคำตอบทั้งหมด (Viete)



เพิ่มเติม
กรณี
เราได้ว่า ถ้าคำตอบทั้งหมด คือ
และ
เรายังได้อีกว่า
สมการเศษส่วนของพหุนาม
เศษส่วนของพหุนาม
ให้ และ
เป็นพหุนามโดยที่
จะเรียก ว่าเศษส่วนของพหุนาม
ที่มี เป็นตัวเศษ และ
เป็นตัวส่วน
เช่น เมื่อ
หรือ เมื่อ

การบวก, การลบ, การคูณและการหารเศษส่วนของพหุนาม
1. ,
2. ,
3. ,
และ
4. ,
,
และ
สมการเศษส่วนของพหุนาม
สมการเศษส่วนของพหุนาม คือ สมการที่สามารถจัดอยู่ในรูป
,
โดยเซตคำตอบของ คือ เซตของจำนวนจริง
ซึ่ง และ
เทคนิคการแก้อสมการตัวแปรเดียว
ขั้นที่ 1
จัดอสมการให้อยู่ในรูป

ซ้ายมือ เป็นวงเล็บของ ดีกรี 1 คูณกัน
โดยสัมประสิทธิ์หน้า ต้องเป็นบวก
ขวามือ ต้องเป็น 0
หมายเหตุ หากสัมประสิทธิ์หน้า ติดลบ ให้คูณทั้งสองข้างของอสมการด้วย -1 และกลับเครื่องหมายอสมการเป็นตรงข้ามด้วย (ถ้ามีมากกว่า 1 วงเล็บ คู่วงเล็บเครื่องหมายสุดท้ายจะเหมือนเดิม คี่วงเล็บเครื่องหมายสุดท้ายจะเปลี่ยนเป็นตรงข้าม)
ขั้นที่ 2
จับแต่ละวงเล็บเท่ากับ 0 จะได้ค่า ออกมา แล้วนำค่า
นั้นไปลงบนเส้นจำนวน จะพบว่า เส้นจำนวนถูกแบ่งเป็นช่วงสั้น ๆ
ขั้นที่ 3
ให้ขวามือสุดเป็นบวก จากนั้นใส่ – , + สลับไปเรื่อย ๆ
ขั้นที่ 4
ถ้าอสมการในขั้นที่ 1 เป็น ≥ 0 หรือ > 0 ให้ตอบช่วงที่เป็นบวก
แต่ถ้าเป็น หรือ
ให้ตอบช่วงที่เป็นลบ และสำหรับ
(มีเครื่องหมาย = ร่วมด้วย) ให้ระบายจุด
จากขั้นที่ 2 (จุดปลายของช่วง) เป็นคำตอบด้วย



กรณีซ้ายมือมีวงเล็บด้านล่างด้วย ”วงเล็บหารกันทำเหมือนวงเล็บคูณกัน แต่เมื่อเป็นเศษส่วน ส่วนห้ามเป็นศูนย์“

ค่าสัมบูรณ์
นิยาม

สมบัติสำคัญ
1.
2.
3. สลับที่การลบได้ในค่าสัมบูรณ์
4.
และ เมื่อ
เช่น
และ เมื่อ
5.
เช่น
6. เมื่อ
→ เป็นจำนวนคี่บวก
เมื่อ
→ เป็นจำนวนคู่บวก
เช่น
แต่
7.
ค่าสัมบูรณ์บวกกัน เสริมกัน ค่าจึงมาก
ค่าสัมบูรณ์ลบกัน หักล้าง ค่าจึงน้อย


8. เมื่อ
เมื่อ


การแก้สมการที่ติดค่าสัมบูรณ์
การแก้สมการที่ติดค่าสัมบูรณ์ มีรูปแบบหลัก 4 รูปแบบ ได้แก่
1. |☐| = ตัวเลขบวก
หลักการ แยก 2 กรณี
“เท่ากับตัวเดิม หรือ เท่ากับตัวติดลบ”

2. |☐| = ∆
หลักการ แยก 2 กรณี และต้องตรวจคำตอบด้วย โดย ∆ ≥ 0
“เท่ากับตัวเดิม หรือ เท่ากับตัวติดลบ และ ตรวจคำตอบด้วย”

ตรวจคำตอบ ➝ ให้นำคำตอบไปแทนใน ถ้าออกมาเป็น บวกหรือเป็นศูนย์ คำตอบนั้นใช้ได้ ถ้าเป็นลบให้ตัดคำตอบนั้นทิ้ง
✗
✓
✓
∴ เซตคำตอบ =
3. |☐| = ☐ อ้าง ☐ ≥ 0
|☐| = – ☐ อ้าง ☐ ≤ 0


4. |☐| = |∆|
หลักการ ยกกำลัง 2 ทั้งสองข้าง หรือใช้สูตร
☐ = ∆ หรือ ☐ = – ∆
“เท่ากับตัวเดิม หรือ เท่ากับตัวติดลบ”

สำหรับสมการที่ติดค่าสัมบูรณ์ที่นอกเหนือจาก 4 รูปแบบนี้ที่พี่ยกตัวอย่างมาให้ดูกัน จะใช้การแบ่งกรณี หรือสมบัติต่าง ๆ ช่วยแก้ครับ
การแก้อสมการที่ติดค่าสัมบูรณ์
การแก้อสมการที่ติดค่าสัมบูรณ์ มีรูปแบบหลัก 3 รูปแบบ ได้แก่
1. |☐| ≥ a
จะได้ ☐ ≥ a หรือ ☐ ≤ -a
|☐| > a
จะได้ ☐ > a หรือ ☐ < -a
“ค่าสัมบูรณ์ต่อด้วยเครื่องหมายมากกว่าจะได้มากกว่าตัวเดิม หรือ น้อยกว่าตัวติดลบ”


2. |☐| ≤ a
จะได้ -a ≤ ☐ ≤ a
|☐| < a
จะได้ -a < ☐ < a
“ค่าสัมบูรณ์ต่อด้วยเครื่องหมายน้อยกว่า จะได้อยู่ระหว่างตัวติดลบกับตัวเดิม”



3. |☐| ≥ |∆| (หรือ > หรือ ≤ หรือ <)
หลักการ ยกกำลัง 2 ทั้งสองข้าง หรือใช้สูตร
(☐ – ∆)(☐ + ∆) ≥ 0
“หน้าลบหลัง คูณ หน้าบวกหลัง เครื่องหมายเดิม ตามด้วยศูนย์”

สำหรับอสมการที่ติดค่าสัมบูรณ์ที่นอกเหนือจาก 3 รูปแบบนี้ จะใช้การแบ่งกรณี หรือสมบัติต่าง ๆ ช่วยแก้ครับ
เทคนิคการแบ่งกรณี

การแก้สมการและอสมการที่ติดรูท (√)
สมการติดรูท
หลักการ ยกกำลัง 2 และตรวจคำตอบเสมอ

อสมการติดรูท
หลักการ
ขั้นที่ 1 สร้างเงื่อนไข → ☐ ≥ 0
ถ้ามีมากกว่า 1 เงื่อนไข ให้นำมา ∩ กัน
ขั้นที่ 2 ยกกำลัง 2 โดย 2 ข้างต้อง ≥ 0
ขั้นที่ 3 นำคำตอบ ∩ เงื่อนไข


ตัวอย่างข้อสอบคณิตศาสตร์ พร้อมเฉลย - จำนวนจริง
หลังจากที่น้อง ๆ ได้ทบทวนเนื้อหาและสูตรสำคัญของบทจำนวนจริง ม.4 จบไปแล้ว คราวนี้มาลองแก้โจทย์คณิตศาสตร์บทนี้บ้างดีกว่า โดยพี่รวบรวม ตัวอย่างข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัย วิชาคณิคศาสตร์ บทจำนวนจริง พร้อมเฉลยละเอียด มาฝากกัน ถ้าพร้อมแล้วก็ลุยได้เลย!!
โจทย์จำนวนจริง พร้อมเฉลย ข้อที่ 1

โจทย์จำนวนจริง พร้อมเฉลย ข้อที่ 2

โจทย์จำนวนจริง พร้อมเฉลย ข้อที่ 3

โจทย์จำนวนจริง พร้อมเฉลย ข้อที่ 4

โจทย์จำนวนจริง พร้อมเฉลย ข้อที่ 5


ติวคณิตศาสตร์ ม.4 กับ WE BY THE BRAIN พร้อมพิชิตเกรด 4 และสนามสอบเข้ามหาวิทยาลัย
พี่เอ๋หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้น้อง ๆ ได้รับความรู้และมีความเข้าใจในเนื้อหา บทจำนวนจริง ม.4 มากขึ้นนะครับ แล้วสำหรับใครที่อยากจะติวคณิตศาสตร์ ม.ปลาย บทนี้ให้พื้นฐานแน่นยิ่งขึ้น ก็สมัคร คอร์สคณิตศาสตร์ ม.4 เทอม 1 รวมทุกบท กับ “เดอะเบรน” ได้เลย!!
สมัครคอร์สนี้ดียังไง?
✔ เนื้อหาที่เรียนในคอร์สเรียนตรงตามหลักสูตรของ สสวท. ประกอบด้วยบทเซต ตรรกศาสตร์ และระบบจำนวนจริง
✔ สรุปเนื้อหาไว้แบบกระชับเข้าใจง่าย โดยพี่ ๆ ติวเตอร์ทีมคณิตศาสตร์จะช่วยปูพื้นฐานให้อย่างละเอียด
✔ พร้อมพาตะลุยโจทย์หลากหลาย ไล่ระดับตั้งแต่ง่าย – ยาก ที่เป็นข้อสอบแข่งขันจากสนามสอบต่าง ๆ ทั้งในและต่างประเทศ
✔ เสริมด้วยเทคนิคทริกลัดที่ช่วยให้แก้โจทย์ไว ใช้ได้จริงในห้องสอบ พร้อมพิชิตข้อสอบคณิตศาสตร์อย่างมั่นใจ
คอร์สนี้เหมาะกับใคร?
✔ คอร์สนี้เหมาะสำหรับน้อง ม.3 ที่กำลังจะขึ้น ม.4 ที่ต้องการเตรียมตัวล่วงหน้า
✔ คอร์สนี้เหมาะสำหรับน้อง ม.4 ที่ต้องการเรียนควบคู่ไปกับที่โรงเรียน เพื่อทำเกรดวิชาคณิตศาสตร์ และเป็นพื้นฐานสำคัญในการเตรียมตัวสอบเข้ามหาวิทยาลัย วิชาคณิตศาสตร์ประยุกต์1 A-Level ในระบบ TCAS
ใครอยากเก่งคณิต อยากได้โจทย์และเทคนิคดี ๆ จาก พี่ ๆ ติวเตอร์ ทีมคณิตศาสตร์ รีบกดติดตามก่อนใครได้ที่ช่องทางด้านล่างนี้เลย!
- Facebook Page : WE BY THE BRAIN
- Instagram : webythebrain
- Youtube : WE BY THE BRAIN
- Tiktok : คณิต เดอะเบรน
- Lemon8 : คณิต เดอะเบรน

อ.วิเศษ กี่สุขพันธ์ (พี่เอ๋)
ปริญญาตรี-โท วิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ประสบการณ์การสอน 24 ปี